Autor: Hoze Graciano da Silva - generalni direktor Organizacije Ujedinjenih nacija za hranu i poljoprivredu (FAO).
Koliko često ste išli u supermarket u potrazi za najljepšim jabukama ili bananama? U prirodi nam je da biramo voće lijepog izgleda, što znači da se bacaju tone voća i povrća koje imaju tek neki mali nedostatak.
Hrana koju bacaju potrošači ili trgovačke radnje i restorani je ipak tek pola priče.
Prehrambeni otpad koji stvaraju potrošači u državama sa manjim prihodima je manji problem, ali ipak se ogromne količine hrane bacaju i to na samom početku lanca ishrane. Gubici hrane na farmama, tokom prerade, transporta, skladištenja i prodaje na samom tržištu, podrivaju bezbjedno snabdijevanje hranom u mnogim djelovima Evrope i Centralne Azije. U zemljama u razvoju, gubici koji nastaju nakon žetve ili berbe dostižu i do 40% ukupne proizvodnje.
U Evropi, ako saberemo količinu hrane koja se baci i gubitke u lancu ishrane, govorimo o nekih 280 do 300 kilograma hrane po osobi godišnje.
Sve u svemu, gubici u lancu proizvodnje hrane i bačena hrana širom svijeta dostižu iznos od 1,3 milijarde tona hrane. To je jedna trećina ukupne godišnje proizvodnje hrane u svijetu. Da li je to prihvatljivo u svijetu gdje je 842 miliona ljudi pothranjeno, gladuje ili ima problema da obezbjedi sebi hranu?
U perspektivi, sa svjetskom populacijom koja će dostići cifru od devet milijardi ljudi do 2050. godine, potrebe za hranom će samo rasti. Ukoliko bi gubici u hrani i bacanje hrane mogli biti umanjeni samo za pola, potrebno uvećanje proizvodnje hrane da bi se prehranila svjetska populacija 2050. bi bilo samo 25% umjesto trenutno procjenjenih 60%.
Gubici u lancu proizvodnje hrane i bacanje hrane predstavljaju zastrašujuće opterećenje po životnu sredinu. Kada imamo gubitke u lancu prehrane, kada se hrana baca – tada su energija, zemljište i vodni resursi upotrijebljeni za proizvodnju te hrane takođe bačeni. Procjene govore da se tokom procesa proizvodnje hrane koja se nikada ne pojede, godišnje u atmosferu ispusti 3,3 giga-tone gasova koji izazivaju efekat staklene bašte.
Sa ekonomskog stanovišta uzmite u obzir sljedeće: ukupan iznos gubitaka i bačene hrane izražen proizvođačkim cijenama dostiže 750 milijardi američkih dolara. Ako bismo u obzir uzeli maloprodajne cijene i štetu po životnu sredinu, ukupna cifra bi bila mnogo veća.
Iz bilo koje perspektive - etičke, ekonomske, perspektive životne sredine ili aspekta obezbjeđivanja hrane za čovječanstvo - mi jednostavno ne možemo više da tolerišemo godišnji gubitak jedne trećine proizvedene hrane.
Upravo iz tog razloga, fokus na gubitke u lancu prehrane i bacanje hrane jeste jedan od pet elemenata inicijative generalnog sekretara UN, Ban Ki-muna pod nazivom „Izazov iskorjenjivanja gladi“. Mi zajedno radimo u okviru sistema UN ali i sa širokom koalicijom partnera kako bismo doprinijeli rješavanju ovog ali i drugih ključnih pitanja u našim sistemima ishrane.
U Bukureštu, 3. aprila, ministri poljoprivrede i ruralnog razvoja iz Evrope, regiona Kavkaza i Centralne Azije će se direktno uhvatiti u koštac sa ovim problemom. Ministarski okrugli sto na temu „Gubici hrane i bacanje hrane“ u Evropi i Centralnoj Aziji će biti prioritetna tema na agendi šestomjesečne Regionalne konferencije FAO za Evropu, čiji je domaćin ove godine Rumunija.
Premda je ponašanje potrošača veoma bitno po ovom pitanju, gubici u proizvodnji hrane i bacanje hrane se moraju sagledati kao pitanje međusektorskih politika a ne samo kao izbor načina života.
Problemi gubitaka u lancu proizvodnje hrane i bacanja hrane su tako veliki i kompleksni da se u njihovo rješavanje moraju uključiti svi akteri iz lanca prehrane. Urgentno su potrebne investicije privatnog sektora u transportnu infrastrukturu, skladištenje i prodaju hrane, kao i programi obuke poljoprivrednih proizvođača na temu najboljih praksi. Javni sektor može da sprovodi istraživanja, razvija tehnologije i usvaja politike koje će ohrabriti privatni sektor da investira u smanjenje gubitaka i bacanja hrane.
Šta bi to države Evrope i Centralne Azije mogle da urade kako bi se stanje promjenilo?
U ovom dijelu svijeta vidimo dominantno prisustvo malih gazdinstava, udaljenih od infrastrukture. Često ti poljoprivredni proizvođači nisu u stanju da investiraju u nove tehnologije u lancu proizvodnje, koji bi smanjili gubitke i kvarenje hrane. Jednostavan i brz pristup tržištima je još jedan problem sa kojim se suočavaju vlasnici malih poljoprivrednih gazdinstava.
Vlade bi trebalo da razmotre uvođenje politika i programa podrške koji bi podstakli osnivanje ili razvoj udruženja proizvođača. Ta vrsta saradnje bi omogućila malim proizvođačima da povećaju proizvodnju i da se direktno povežu sa maloprodajama ili da recimo izgrade zajedničke kapacitete za hlađenje i odlaganje hrane. To bi posljedično, ne samo smanjilo ekstremno velike gubitke i kvarenje hrane odmah nakon žetve ili berbe, već bi produžilo i vijek trajanja svježih proizvoda te tako doprinijelo manjim količinama bačene hrane od strane potrošača.
Vlade bi takođe mogle da imaju ulogu katalizatora, tako što bi otpočele dijalog u koji bi uključile sve ključne aktere u određenom lancu poljoprivredne proizvodnje (krtolaste biljke, gomoljaste biljke, voće i povrće, na primjer) kako bi se smanjili gubici i kvarenje hrane. To bi poboljšalo koordinaciju, zajedničke aktivnosti i omogućilo da se ukaže na najbolje prakse u datom sektoru.
Pored gubitaka koji nastaju prilikom proizvodnje, bacanje hrane je u najvećoj mjeri rezultat ponašanja i izbora koje prave potrošači i sektor maloprodaje. Kroz kamapanje podizanja svijesti, vlade imaju mogućnost da utiču na promjenu stava da je bacanje hrane jeftinije ili lakše, nego da se prehrambeni artikli iznova upotrijebe ili da se spriječi kvarenje hrane.
Pozivam sve - od ministara do poljoprivrednih proizvođača, trgovaca u maloprodaji, potrošača - da preispitaju sopstvena uvjerenja i ponašanje po pitanju hrane.
Moramo zaustaviti dalje gubitke u hrani i resursima.